Ben je uitveranderd?

Waarom zorgen we -vaak tegen rationeel weten in- niet goed voor onszelf? Psychologie professor van Harvard University, Dan Gilbert, verwondert zich er ook over: ‘Het menselijk brein is het enige object bekend in het heelal dat zijn eigen toekomst en geluk kan voorspellen. Het feit dat we rampzalige besluiten kunnen nemen zelfs als we de consequenties ervan kunnen voorzien, is het grote mysterie van menselijk gedrag.’ Hij deed ondermeer onderzoek naar hoe wij inschatten dat onze levens gaan veranderen in de toekomst: onze muziekvoorkeuren, onze hobby’s, onze vrienden, of zelfs onze waarden. Conclusie: die veranderingen onderschatten we grotesk, we denken dat we uitveranderd zijn.

En waarom? Gilbert meent dat het verschil tussen ons goede geheugen en onze beperktere verbeelding een rol speelt. De meesten onder ons kunnen zich wel herinneren wie we tien jaar geleden waren, maar we kunnen ons moeilijk voorstellen wie we zullen zijn over tien jaar. En dan denken we abusievelijk dat omdat we het moeilijk vinden ons die veranderingen voor te stellen, ze ook niet plaats zullen vinden. Perfecte omstandigheden voor genante Panama-interviews, Kodakmomentjes, en bierbuikjes.

Huidige zelf vs toekomstige zelf

‘Je gaat het pas zien als je het door hebt,’ orakelde Johan Cruijff. Ok, maar hoe kan ik mijn unieke, doch beperkte voorstellingsvermogen voor veranderingen in de toekomst een handje helpen? En hoe krijg je bijvoorbeeld je collega’s mee om nu te innoveren voor die toekomst die toch echt komen gaat?

Onderzoeker Daniel Goldstein heeft daar een creatieve oplossing voor bedacht met behulp van virtual reality. Maar daarover later meer. Hij specialiseerde zich vroeger in het ontwikkelen van zogenaamde commitment devices. Dat zijn besluiten die je nu maakt om je eigen keuze in de toekomst te beperken, meestal om je impulsieve gedrag te beteugelen. Bijvoorbeeld je laptop op de zaak laten zodat je thuis ’s avonds niet kan werken, of een kleiner pak koekjes kopen omdat je weet dat je alles toch opsmikkelt. Of binnen het onderzoeksonderwerp van Goldstein: nu pensioenpremie afdragen voor later.

Virtueel handje

‘Het komt nu wel erg dichtbij‘

Die nieuwe toepassingen passen in de traditie van de Construal Level Theory. Die beschrijft hoe psychologische afstand een invloed heeft op het denken en gedrag van een persoon. Vier dimensies bepalen psychologische afstand: persoonlijke afstand, geografische afstand, afstand in tijd, en hypothetische afstand, oftewel: ik, hier, nu, echt. De aanslagen in Parijs zijn ik, hier, nu en echt. Klimaatverandering is niet ik, niet hier, niet nu en niet echt. Als je met deze bril op naar klimaatverandering en menselijk gedrag kijkt, kun je leuke ideeën krijgen. Oud-marketeer en gedragsexpert Oliver Payne noemt in een interview met vakgenoot Arjan Haring als voorbeeld de infrarood warmtemeter voor huizen. Die had in Groot-Brittannië spectaculaire effecten. Bewoners namen 8x zoveel isolatiemaatregelen dan in het voorafgaande jaar waarin ze 500 pond kregen en op maat advies.

How now?

In onze aanpak voor bedrijven maken we ook gebruik van bovenstaande inzichten. Daar maken we de abstracte bedrijfsstrategieën persoonlijk en tastbaar. We reiken collega’s aan wat ze NU praktisch in hun dagelijks werk kunnen doen dat bijdraagt aan de hogere (duurzaamheids)ambities van de organisatie. Daar zitten ook acties bij die RTLZ blogger Frederieke Hegger zo mooi beschreef als ‘waar zowel je huidige zelf als je toekomstige versie beter van wordt’. Dat varieert van een online compliment opstellen voor je collega tot een creatieve vingeroefening voor duurzame productinnovatie. Als je ze uitvoert krijg je direct feedback op de gemaakte stap. Dat geeft weer het fijne gevoel iets onder de knie te hebben en dat is weer een andere krachtig gedragsmechanisme. En ja het zijn kleine stapjes, maar wel effectiever en met een grotere kans van slagen dan de grotere stappen van je toekomstige ik die ze volgende week uiteindelijk toch niet zal zetten.

Ik ga eens even verder chatten met mijn toekomstige ik en vragen hoe dat buikje in 2020 er uit ziet…